ปรัชญากันเอง (2)........วิสัยทัศน์

โดย “เสรี พพ"

วิสัยทัศน์ แปลจากภาษาอังกฤษว่า vision ศัพท์ดั้งเดิมมาจากศาสนา หมายถึง “ภาพนิมิต” ที่ผู้มีบุญ ประกาศก (prophet) ผู้ประกาศสารจากพระเจ้า คนมีญาณ “มองเห็น” อดีต ปัจจุบัน อนาคต และตักเตือนประชาชนให้ทำความดีละความชั่ว ไม่เช่นนั้นจะเกิดภัยพิบัติ การลงโทษจากสวรรค์โดยจะมี “ไฟจากฟ้าลงมาเผาผลาญ”
ส่วนด้านบวก ประกาศก คนมีญาณจะพูดถึงสังคมในอุดมคติที่อุดมสมบูรณ์ คนอยู่ดีกินดีมีความสุข ถ้าปฏิบัติตามบัญญัติแห่งสวรรค์ก็จะไปถึง “แผ่นดินที่พระเจ้าทรงสัญญา” ที่เต็มไปด้วย “น้ำนมและน้ำผึ้ง” (สัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์) อย่างในพระคัมภีร์ไบเบิลภาคพระธรรมเก่า
ต่อมา “วิสัยทัศน์” ถูกนำไปใช้ในสังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ เพื่อบอกถึง “ภาพนิมิตสังคมในอุดมคติ” ที่ต้องการให้เกิดในอนาคต เป็นเป้าหมายสูงสุดขององค์กร ตั้งแต่เล็กใหญ่ไปถึงระดับชาติ รวมทั้งรัฐบาล ที่ผู้นำจะแสดง “วิสัยทัศน์” ของตนผู้เปรียบดังกัปตันที่จะนำเรือไปสู่เป้าหมาย

# ปัญหาการเขียนวิสัยทัศน์
ฟังเรื่องเล่าจากหมอคนหนึ่ง ครั้งหนึ่งอธิบดีจากกรุงเทพฯ ไปเยี่ยมโรงพยาบาลแห่งหนึ่ง บรรดาบุคลากรทุกคนต่างก็มาร่วมประชุม ช่วงหนึ่ง อธิบดีถามคุณป้าแม่บ้านที่นั่งแถวหน้าว่า “วิสัยทัศน์ของโรงพยาบาลนี้คืออะไร” คุณป้าเงียบไปนาน ตอบว่า “จำไม่ได้” เล่นเอาผู้อำนวยการโรงพยาบาลหน้าเสีย
เมื่ออธิบดีกลับไป ผอ.ตำหนิป้าบอกว่า คราวหน้าเมื่อผู้ใหญ่มาเยี่ยม ไม่ต้องมาก็ได้ แค่วิสัยทัศน์ก็ตอบไม่ได้ ป้าตอบว่า “ก็วิสัยทงวิสัยทัศน์อะไรไม่รู้ ยาวเหลือเกิน อิฉันจำไม่ได้” (ผอ.หน้าแตกอีกรอบ)
ปัญหาของหน่วยงานราชการ หรือเอกชนหลายแห่ง คือ สับสนระหว่างการเขียนวิสัยทัศน์ ไปเอาพันธกิจหรือกระทั่งวัตถุประสงค์มาเป็นวิสัยทัศน์ ยาวเป็นบรรทัด ๆ (ไม่รู้ว่า ผอ. หมอ หรือพยาบาลคนไหนจำได้หรือเปล่า)
การเขียนวิสัยทัศน์ต้องสั้น กระชับ มีพลัง โดนใจ เป็นเป้าหมายสูงสุดที่มุ่งมั่นตั้งใจ ทำให้ได้ ไปให้ถึง
WHO มีวิสัยทัศน์ว่า “ประชาชนทุกคนบรรลุระดับสูงสุดของสุขภาพ”
Appple มีวิสัยทัศน์ คือ “ทำผลิตภัณฑ์ดีที่สุดในโลก และทำให้โลกดีกว่าวันนี้”
ธนาคารไทยพาณิชย์ มีวิสัยทัศน์ “AI First Bank” และว่า “Digital Bank with Human Touch” ธนาคารไทยแห่งแรก (สยามกัมมาจล) แต่วันนี้เขียนวิสัยทัศน์เป็นภาษาฝรั่งอังกฤษ (ที่ “ผอ.” บอกว่า อันแรกเป็น “ยุทธวิธี” อันหลัง “กลยุทธ” ไม่รู้ต่างกันอย่างไร หรือแยกไม่ออกระหว่าง vision, mission, goal ?)

# วิธีการเขียนวิสัยทัศน์
วิสัยทัศน์เป็นหัวข้อแรกที่ต้องเขียนในการทำ “ยุทธศาสตร์” จึงต้องสั้นที่สุด เพราะจะตามด้วย “พันธกิจ” (mission) ที่จะขยายความวิสัยทัศน์ และตามด้วย “วัตถุประสงค์” ซึ่งขยายรายละเอียดออกไปอีกเป็นข้อ ๆ
นอกนั้น อาจมีหัวข้ออื่น ๆ เช่น เป้าหมาย (goals) มีผลสำเร็จ (outcome) ผลลัพธ์ (output) และแผนงาน โครงการ กิจกรรม ตามลำดับจาก “นามธรรม” ไปสู่ “รูปธรรม” ที่ทำให้ “วิสัยทัศน์” เป็นจริง ทำให้ “ภาพนิมิต” ไม่เป็นภาพลวงตา
จึงมีคำกล่าวว่า “วิสัยทัศน์ที่ไม่มีกิจกรรมเป็นฝันกลางวัน” “กิจกรรมที่ขาดวิสัยทัศน์เป็นฝันร้าย”

# วิสัยทัศน์ประเทศไทย
ยุทธศาสตร์ 20 ปีของรัฐบาล “ประยุทธ์” มีวิสัยทัศน์ว่า “ประเทศไทยมีความมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน เป็นประเทศพัฒนาแล้ว ด้วยการพัฒนาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง”
ยาวมาก ความจริงเอาแค่ประโยคแรกก็เพียงพอ (“ประเทศไทยมีความมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน”) ส่วนข้อความขยายเอาไว้ในพันธกิจ หรือวัตถุประสงค์ ก็ได้
พรรคการเมืองหาเสียงเสนอนโยบายต่าง ๆ เป็นรูปธรรมเพื่อสร้างแรงจูงใจให้คนไปลงคะแนนให้ ไม่เห็นวิสัยทัศน์ มีแต่เอาวิสัยทัศน์กับพันธกิจมารวมกัน เช่น “ร่วมกันปิด สว. ปิดสวิตช์ 3 ป. เพื่อทำให้คนไทยมีกิน มีใช้ มีเกียรติ มีศักดิ์ศรี ขอให้ช่วยพาพรรคเพื่อไทยเข้าสู่ทำเนียบรัฐบาล” (ที่ยังมา “หลอน” นายกฯคนใหม่ในโซเชียลมีเดีย)
ความจริง ถ้าพูดเพียงว่า “คนไทยมีกิน มีใช้ มีเกียรติ มีศักดิ์ศรี” ก็พอ เป็นวิสัยทัศน์ได้ ไม่เสี่ยงที่จะ “ตระบัดสัตย์” เมื่อไปจับมือกับ “3 ป.” และได้คะแนนเลือกนายกฯ จาก “สว.” ที่ตนเองตั้งใจไปปิดสวิตช์
แต่คงตั้งใจบอก “วิธีการ” ที่คิดว่าโดนใจประชาชน คล้ายกับที่พรรคก้าวไกลทำ และกำลังมีคะแนนนิยม เลยไปตามลมกับเขาบ้าง
เมื่อ “ตระบัดสัตย์” ก็อ้างว่า “แค่หาเสียง” เสนอโครงการที่ปราศจากวิสัยทัศน์ สังคมไทยจึงอยู่ในภาวะฝันร้าย และที่ร้ายแรงไปยิ่งกว่า ถ้าหาก “โครงการดิจิทัลวอลเล็ต” ทำไม่ได้ ประชาชนไปลงทะเบียนเกือบ 30 ล้านคน เปิดข้อมูลทุกอย่างให้หมดแล้ว (แทนที่จะได้รับแจ้งจากรัฐบาล อาจจะได้รับโทร.จากคอลเซ็นเตอร์)
มีใครทราบหรือจำได้ไหมว่า “เรียนรู้เพื่ออยู่อย่างมีศักดิ์ศรีและมีกินในท้องถิ่นตน” และ “เรียนแล้วช่วยตนเองได้ ช่วยคนอื่นได้” เป็นวิสัยทัศน์และเป้าประสงค์ของสถานศึกษาใด

22 ส.ค. 67

โปรดติดตามและมีส่วนร่วมกับสถานีข่าว สปท.  โปรดคลิ๊ก